Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, cari ilin fevral ayında bəzi qida məhsullarının, xüsusilə də meyvə-tərəvəzlərin qiymətində artım müşahidə olunub. Limon, portağal, naringi, alma, armud, heyva, kələm, xiyar, pomidor, balqabaq, sarımsaq, soğan və kartof kimi məhsulların bahalaşması diqqət çəkir.
Azərbaycanın meyvə-tərəvəz ixracından əldə etdiyi gəliri nəzərə alsaq, qiymət artımının səbəbləri ilə bağlı maraqlı suallar ortaya çıxır.
Qiymət artımına səbəb ixracdır, yoxsa daxili bazardakı digər amillər?
Mövzu ilə bağlı Demokrat.az-a açıqlama verən iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirib ki, qiymət artımına səbəb ixrac deyil:
“Çünki biz həmişə ixrac etmişik. Bu, yalnız o zaman təsir edə bilər ki, əvvəlkindən daha çox ixrac edək. Məsələn, əvvəllər 100 ton məhsul ixrac edirdiksə, indi 200-300 ton ixrac etsək, bu, bazara təsir edə bilər. Amma meyvə-tərəvəzin qiymət artımının əsas səbəbi ixrac deyil, Tarif Şurasının qərarlarıdır. Tarif Şurasının hansı qərarları qiymət artımına təsir edib? Keçən il Tarif Şurası enerji daşıyıcılarının qiymətini artırdı. Benzinin və dizelin qiyməti qalxdı və bu, daşınma xərclərinə ciddi təsir göstərdi”.
İqtisadçı onu da əlavə edib ki,meyvənin dəyəri çəkisinə görə çox olmur, amma daşınma xərcləri onun kiloqram qiymətinə əhəmiyyətli təsir göstərir:
“Məsələn, əvvəl meyvə və tərəvəzi daşımaq üçün 300 manat ödəyirdilərsə, indi bu rəqəm 400 manata yüksəlib.Daşıyıcıların xərclərinin bəzən 30%-i, bəzən isə yarısı yanacaq və digər nəqliyyat xərclərinə gedir. Dizel yanacağının 25% bahalaşması qiymət artımına əsas təsir edən faktorlardan biridir.Digər səbəb isə elektrik və qaz tariflərinin artmasıdır. Yanvar ayından etibarən bu tariflər bahalaşıb. İşıq və qaz parnik təsərrüfatlarında, həmçinin anbarlarda saxlanma xərclərinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Tariflərin artması bu sahələrdə də qiymətləri yüksəldib.Bundan əlavə, hökumət bu ilin yanvar ayından minimal əmək haqqını artırdı. Şəffaflıq yüksəlib, vergilərin yığımı artıb və sahibkarların xərcləri çoxalıb. Bütün bu faktorlar – Tarif Şurasının qərarları, minimal əmək haqqının artması, şəffaflığın yüksəlməsi və inflyasiya – meyvə-tərəvəzin qiymət artımına təsir edən əsas səbəblərdir”.
Leyla Turan
Demokrat.az
Azərbaycanın meyvə-tərəvəz ixracından əldə etdiyi gəliri nəzərə alsaq, qiymət artımının səbəbləri ilə bağlı maraqlı suallar ortaya çıxır.
Qiymət artımına səbəb ixracdır, yoxsa daxili bazardakı digər amillər?
Mövzu ilə bağlı Demokrat.az-a açıqlama verən iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirib ki, qiymət artımına səbəb ixrac deyil:
“Çünki biz həmişə ixrac etmişik. Bu, yalnız o zaman təsir edə bilər ki, əvvəlkindən daha çox ixrac edək. Məsələn, əvvəllər 100 ton məhsul ixrac edirdiksə, indi 200-300 ton ixrac etsək, bu, bazara təsir edə bilər. Amma meyvə-tərəvəzin qiymət artımının əsas səbəbi ixrac deyil, Tarif Şurasının qərarlarıdır. Tarif Şurasının hansı qərarları qiymət artımına təsir edib? Keçən il Tarif Şurası enerji daşıyıcılarının qiymətini artırdı. Benzinin və dizelin qiyməti qalxdı və bu, daşınma xərclərinə ciddi təsir göstərdi”.
İqtisadçı onu da əlavə edib ki,meyvənin dəyəri çəkisinə görə çox olmur, amma daşınma xərcləri onun kiloqram qiymətinə əhəmiyyətli təsir göstərir:
“Məsələn, əvvəl meyvə və tərəvəzi daşımaq üçün 300 manat ödəyirdilərsə, indi bu rəqəm 400 manata yüksəlib.Daşıyıcıların xərclərinin bəzən 30%-i, bəzən isə yarısı yanacaq və digər nəqliyyat xərclərinə gedir. Dizel yanacağının 25% bahalaşması qiymət artımına əsas təsir edən faktorlardan biridir.Digər səbəb isə elektrik və qaz tariflərinin artmasıdır. Yanvar ayından etibarən bu tariflər bahalaşıb. İşıq və qaz parnik təsərrüfatlarında, həmçinin anbarlarda saxlanma xərclərinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Tariflərin artması bu sahələrdə də qiymətləri yüksəldib.Bundan əlavə, hökumət bu ilin yanvar ayından minimal əmək haqqını artırdı. Şəffaflıq yüksəlib, vergilərin yığımı artıb və sahibkarların xərcləri çoxalıb. Bütün bu faktorlar – Tarif Şurasının qərarları, minimal əmək haqqının artması, şəffaflığın yüksəlməsi və inflyasiya – meyvə-tərəvəzin qiymət artımına təsir edən əsas səbəblərdir”.
Leyla Turan
Demokrat.az
