Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Fərhad Abdullayev "Yüksəliş" müsabiqəsi tərəfindən keçirilən "Gələcəyə baxış: Yeni reallıqlar şəraitində suverenliyin möhkəmləndirilməsi" Forumunda deyib ki, bir çox ölkələrdə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində süni intellekt tətbiq olunur. Azərbaycan məhkəmələrində süni intellektdən istifadə oluna bilər.
Mövzu ilə bağlı Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası” İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasov Demokrat.az-a danışıb.
O bildirib ki, texniki baxımdan, Azərbaycan məhkəmələrində süni intellektdən istifadə tamamilə mümkündür:
“Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Fərhad Abdullayevin qeyd etdiyi kimi, süni intellektin (SI) ədalət mühakiməsində tətbiqi bir çox ölkədə artıq reallıqdır. Azərbaycan məhkəmələrində də bu texnologiyadan istifadə oluna biləcəyi fikri çox maraqlı və perspektivli bir məsələdir. Mən bu fikri dəstəkləyirəm, çünki süni intellekt müasir dövrdə prosesləri optimallaşdırmaq, dəqiqliyi artırmaq və insan faktorundan qaynaqlanan səhvləri azaltmaq üçün güclü bir alətdir.Dünya təcrübəsinə baxsaq, məsələn, ABŞ-da və Avropa Birliyində SI artıq hüquqi sənədlərin analizi, məhkəmə qərarlarının proqnozlaşdırılması və hətta bəzi hallarda hakimlərə köməkçi alət kimi istifadə olunur. Azərbaycanda da mövcud rəqəmsal infrastruktur (e-məhkəmə sistemləri, elektron arxivlər) bu texnologiyanın tətbiqi üçün ilkin baza yaradır. Süni intellekt məhkəmə işlərində böyük həcmli məlumatların təhlili, presedentlərin tapılması və ya qanunvericilikdəki ziddiyyətlərin aşkarlanması kimi sahələrdə effektiv ola bilər. Texnologiya baxımından buna nail olmaq üçün lazımi alqoritmlər, maşın öyrənməsi modelləri və yerli mütəxəssislər artıq mövcuddur”.
Ekspert əlavə edib ki, bu prosesin tənzimlənməsi isə həm texniki, həm də hüquqi çərçivə tələb edir:
“İlk olaraq, süni intellektin məhkəmə sistemində istifadəsi üçün xüsusi qanunvericilik bazası yaradılmalıdır. Burada SI-nin rolu dəqiq müəyyənləşdirilməli – məsələn, o, yalnız köməkçi alət kimi istifadə olunacaq, yoxsa qərar qəbulunda birbaşa iştirak edəcək? İkincisi, etik məsələlər nəzərə alınmalıdır: süni intellektin qərarları şəffaf olmalı, qərəzsizlik təmin edilməli və insan nəzarəti saxlanmalıdır. Məsələn, Avropa Birliyində AI tənzimləməsi üçün “AI Act” kimi qaydalar işlənib, hazırlanır, Azərbaycan da buna bənzər standartlar qəbul edə bilər.Bundan başqa, məlumat təhlükəsizliyi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məhkəmə işlərindəki həssas məlumatlar SI sistemlərində işlənəcəksə, kiberhücumlara qarşı qorunma və məxfilik təmin olunmalıdır. Azərbaycanda bu sahədə İT infrastrukturunun gücləndirilməsi və mütəxəssis hazırlığı üçün investisiya lazımdır. Nəhayət, hakimlər və hüquqşünaslar üçün təlim proqramları təşkil edilməli ki, onlar bu texnologiyadan səmərəli istifadə edə bilsinlər.Mənim fikrimcə, Azərbaycan məhkəmələrində süni intellektin tətbiqi qərar qəbul etmə və hökm oxu proseslərinə töhfə verəcəkdir, lakin bu, diqqətli planlaşdırma və ciddi nəzarət tələb edir. Pilot layihələrlə başlamaq və təcrübəni addım-addım genişləndirmək ən məqsədəuyğun yol ola bilər”.
Leyla Turan
Demokrat.az
Mövzu ilə bağlı Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası” İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasov Demokrat.az-a danışıb.
O bildirib ki, texniki baxımdan, Azərbaycan məhkəmələrində süni intellektdən istifadə tamamilə mümkündür:
“Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Fərhad Abdullayevin qeyd etdiyi kimi, süni intellektin (SI) ədalət mühakiməsində tətbiqi bir çox ölkədə artıq reallıqdır. Azərbaycan məhkəmələrində də bu texnologiyadan istifadə oluna biləcəyi fikri çox maraqlı və perspektivli bir məsələdir. Mən bu fikri dəstəkləyirəm, çünki süni intellekt müasir dövrdə prosesləri optimallaşdırmaq, dəqiqliyi artırmaq və insan faktorundan qaynaqlanan səhvləri azaltmaq üçün güclü bir alətdir.Dünya təcrübəsinə baxsaq, məsələn, ABŞ-da və Avropa Birliyində SI artıq hüquqi sənədlərin analizi, məhkəmə qərarlarının proqnozlaşdırılması və hətta bəzi hallarda hakimlərə köməkçi alət kimi istifadə olunur. Azərbaycanda da mövcud rəqəmsal infrastruktur (e-məhkəmə sistemləri, elektron arxivlər) bu texnologiyanın tətbiqi üçün ilkin baza yaradır. Süni intellekt məhkəmə işlərində böyük həcmli məlumatların təhlili, presedentlərin tapılması və ya qanunvericilikdəki ziddiyyətlərin aşkarlanması kimi sahələrdə effektiv ola bilər. Texnologiya baxımından buna nail olmaq üçün lazımi alqoritmlər, maşın öyrənməsi modelləri və yerli mütəxəssislər artıq mövcuddur”.
Ekspert əlavə edib ki, bu prosesin tənzimlənməsi isə həm texniki, həm də hüquqi çərçivə tələb edir:
“İlk olaraq, süni intellektin məhkəmə sistemində istifadəsi üçün xüsusi qanunvericilik bazası yaradılmalıdır. Burada SI-nin rolu dəqiq müəyyənləşdirilməli – məsələn, o, yalnız köməkçi alət kimi istifadə olunacaq, yoxsa qərar qəbulunda birbaşa iştirak edəcək? İkincisi, etik məsələlər nəzərə alınmalıdır: süni intellektin qərarları şəffaf olmalı, qərəzsizlik təmin edilməli və insan nəzarəti saxlanmalıdır. Məsələn, Avropa Birliyində AI tənzimləməsi üçün “AI Act” kimi qaydalar işlənib, hazırlanır, Azərbaycan da buna bənzər standartlar qəbul edə bilər.Bundan başqa, məlumat təhlükəsizliyi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məhkəmə işlərindəki həssas məlumatlar SI sistemlərində işlənəcəksə, kiberhücumlara qarşı qorunma və məxfilik təmin olunmalıdır. Azərbaycanda bu sahədə İT infrastrukturunun gücləndirilməsi və mütəxəssis hazırlığı üçün investisiya lazımdır. Nəhayət, hakimlər və hüquqşünaslar üçün təlim proqramları təşkil edilməli ki, onlar bu texnologiyadan səmərəli istifadə edə bilsinlər.Mənim fikrimcə, Azərbaycan məhkəmələrində süni intellektin tətbiqi qərar qəbul etmə və hökm oxu proseslərinə töhfə verəcəkdir, lakin bu, diqqətli planlaşdırma və ciddi nəzarət tələb edir. Pilot layihələrlə başlamaq və təcrübəni addım-addım genişləndirmək ən məqsədəuyğun yol ola bilər”.
Leyla Turan
Demokrat.az
