Parkinson xəstəliyi beyində hərəkətə nəzarət edən bölgələrdəki sinir hüceyrələrinin zədələnməsi ilə meydana gələn və əsasən yaşlı insanlarda rast gəlinən xroniki nevroloji pozuntudur.
Demokrat.az Pravda.az-a istinadən xəbər verir ki, xəstəlik beynin substantia nigra adlanan hissəsində dopamin istehsal edən hüceyrələrin zamanla məhv olması ilə inkişaf edir. Dopamin səviyyəsinin azalması nəticəsində insanın hərəkətləri üzərində nəzarəti zəifləyir, koordinasiya pozulur və xəstə gündəlik fəaliyyətlərdə çətinlik çəkir.
Əlamətlərə diqqət yetirin
Parkinson xəstəliyinin ilkin mərhələlərində bir çox insan sadə titrəmələri və yerişdə yüngül dəyişiklikləri nəzərə almaya bilər. Halbuki bu əlamətlər xəstəliyin ilk siqnalları ola bilər. Əsas simptomlara aşağıdakılar daxildir:
Əldə və ya ayaqda titrəmə (xüsusilə dincəlmə zamanı)
Hərəkətlərin yavaşıması
Əzələlərin sərtləşməsi
Kiçik addımlarla yeriş və bədənin önə əyilməsi
Mimikalarda ifadəsizlik
Əl yazısının və danışığın zəifləməsi
Xəstəlik yalnız motor funksiyalara deyil, eyni zamanda qeyri-hərəkət simptomlarına da səbəb ola bilər. Bunlara qəbizlik, yuxu pozğunluğu, depressiya, qan təzyiqinin düşməsi və qoxu hissinin zəifləməsi daxildir. Xəstəliyin gec mərhələlərində yıxılmalar və bəzi hallarda demensiya da müşahidə edilə bilər.
Xəstəliyin mərhələləri
Parkinson xəstəliyi 5 mərhələdə inkişaf edir. Başlanğıcda simptomlar yüngül və birtərəfli olur. İrəlilədikcə tarazlıq pozulur, hərəkətlər çətinləşir və bəzi hallarda xəstə yardımsız yeriyə bilmir. Son mərhələdə isə xəstə tam asılı vəziyyətə düşə və əlil arabasına ehtiyac duya bilər.
Xəstəliyin diaqnozu
Parkinsonun dəqiq diaqnozu üçün nevroloji müayinə, qan analizləri, MRT və son illərdə istifadəyə verilən DAT-Scan görüntüləmə üsulundan istifadə olunur. Bu texnologiya sayəsində dopamin səviyyəsi erkən mərhələlərdə belə qiymətləndirilə bilər.
Müalicə variantları
Müalicə əsasən dopamin səviyyəsini artıran dərmanlarla aparılır. Lakin bəzi hallarda dərmanlara reaksiya zəifləyir və yan təsirlər yaranır. Bu hallarda xəstəyə "Dərin Beyin Stimulyasiyası" (DBS) adlanan cərrahi metod tətbiq oluna bilər. Bu prosedur ürək stimulyatoruna bənzər bir cihaz vasitəsilə beynin hərəkət mərkəzlərinə elektrik impulsları göndərir və simptomların yüngülləşməsinə kömək edir.
Kimlər risk altındadır?
60 yaşdan yuxarı şəxslər
Ailəsində Parkinson xəstəsi olanlar
Pestisid və digər kimyəvi maddələrlə təmasda olanlar
Baş zədəsi keçirmiş və ya boksla məşğul olan şəxslər
Şəkərli diabeti olanlar
Siqaret və kafeindən istifadə edənlər
Parkinson xəstəliyi tam müalicə edilə bilməsə də, vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə ilə xəstənin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıla bilər. Mütəxəssislər erkən mərhələdə əlamətləri hiss edən şəxslərin vaxt itirmədən nevroloqa müraciət etmələrini tövsiyə edirlər.
Demokrat.az Pravda.az-a istinadən xəbər verir ki, xəstəlik beynin substantia nigra adlanan hissəsində dopamin istehsal edən hüceyrələrin zamanla məhv olması ilə inkişaf edir. Dopamin səviyyəsinin azalması nəticəsində insanın hərəkətləri üzərində nəzarəti zəifləyir, koordinasiya pozulur və xəstə gündəlik fəaliyyətlərdə çətinlik çəkir.
Əlamətlərə diqqət yetirin
Parkinson xəstəliyinin ilkin mərhələlərində bir çox insan sadə titrəmələri və yerişdə yüngül dəyişiklikləri nəzərə almaya bilər. Halbuki bu əlamətlər xəstəliyin ilk siqnalları ola bilər. Əsas simptomlara aşağıdakılar daxildir:
Əldə və ya ayaqda titrəmə (xüsusilə dincəlmə zamanı)
Hərəkətlərin yavaşıması
Əzələlərin sərtləşməsi
Kiçik addımlarla yeriş və bədənin önə əyilməsi
Mimikalarda ifadəsizlik
Əl yazısının və danışığın zəifləməsi
Xəstəlik yalnız motor funksiyalara deyil, eyni zamanda qeyri-hərəkət simptomlarına da səbəb ola bilər. Bunlara qəbizlik, yuxu pozğunluğu, depressiya, qan təzyiqinin düşməsi və qoxu hissinin zəifləməsi daxildir. Xəstəliyin gec mərhələlərində yıxılmalar və bəzi hallarda demensiya da müşahidə edilə bilər.
Xəstəliyin mərhələləri
Parkinson xəstəliyi 5 mərhələdə inkişaf edir. Başlanğıcda simptomlar yüngül və birtərəfli olur. İrəlilədikcə tarazlıq pozulur, hərəkətlər çətinləşir və bəzi hallarda xəstə yardımsız yeriyə bilmir. Son mərhələdə isə xəstə tam asılı vəziyyətə düşə və əlil arabasına ehtiyac duya bilər.
Xəstəliyin diaqnozu
Parkinsonun dəqiq diaqnozu üçün nevroloji müayinə, qan analizləri, MRT və son illərdə istifadəyə verilən DAT-Scan görüntüləmə üsulundan istifadə olunur. Bu texnologiya sayəsində dopamin səviyyəsi erkən mərhələlərdə belə qiymətləndirilə bilər.
Müalicə variantları
Müalicə əsasən dopamin səviyyəsini artıran dərmanlarla aparılır. Lakin bəzi hallarda dərmanlara reaksiya zəifləyir və yan təsirlər yaranır. Bu hallarda xəstəyə "Dərin Beyin Stimulyasiyası" (DBS) adlanan cərrahi metod tətbiq oluna bilər. Bu prosedur ürək stimulyatoruna bənzər bir cihaz vasitəsilə beynin hərəkət mərkəzlərinə elektrik impulsları göndərir və simptomların yüngülləşməsinə kömək edir.
Kimlər risk altındadır?
60 yaşdan yuxarı şəxslər
Ailəsində Parkinson xəstəsi olanlar
Pestisid və digər kimyəvi maddələrlə təmasda olanlar
Baş zədəsi keçirmiş və ya boksla məşğul olan şəxslər
Şəkərli diabeti olanlar
Siqaret və kafeindən istifadə edənlər
Parkinson xəstəliyi tam müalicə edilə bilməsə də, vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə ilə xəstənin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıla bilər. Mütəxəssislər erkən mərhələdə əlamətləri hiss edən şəxslərin vaxt itirmədən nevroloqa müraciət etmələrini tövsiyə edirlər.
