Pişmaniyyə Anadoluda yağ, marqarin, ağ şəkər, buğda unu ilə hazırlanmış və əmək tələb edən, Osmanlı türkcəsində Peşmîne, bu gün Pişmaniye və ya başqa adlarla, təpmə halvası, peşmançılıq, sim halvası, çəkil halvası, simli halva, peşimâni halva, kətan halvası, halvayi kettan kimi tanınan ənənəvi şirniyyat növüdür.
Demokrat.az-ın xəbərinə görə, Anadolunun demək olar ki, hər bölgəsində rast gəlinsə də, Kocaelidə edilən forma digərlərindən daha məşhurdur. Böyük miqdarda istehsal edildiyi və satıldığı üçün 2010-cu ildə Kocaeli vilayətinin İzmit şəhərinə xas qidalardan və chr("39")İzmit Pişmaniyesichr("39") olaraq chr("39")Coğrafi Qeydiyyat Sertifikatıchr("39") alınıb. Kastamonuda "çekme" və ya "çekme halvası", Əskişəhərdə isə "tel tel" kimi tanınır. Bazara müxtəlif formalarda təqdim edilən Pişmaniye növləri "peşmək", "tel halvası", "kətan halvası" və "çəkən halva" kimi tanınır.
Şirniyyatın tarixi və adı İran coğrafiyasına əsaslanır. Ola bilsin ki, yun kimi məna verən peşmek sözü qoyun yununa oxşadığından türkcə "pismaniye" kimi tələffüz olunmağa başlayıb. Eyni zamanda Peşminə Osmanlı dövründə yun və tükdən hazırlanan parça növünün adıdır.
Keçmişdə hazırlanan bir şirniyyat növü olan pişmaniye zamanla yayılaraq Osmanlı sarayında hazırlanmağa başladı. 1800-cü illərdə Kastamonuda pişmaniyə növü olan yuvarlanan halva istehsal olunmağa başlandı. Kocaelidə peşimanlıq ustası kimi tanınan ilk şəxsin Kandıralı Hayrettin Usta olduğu məlumdur. Kocaeli ətrafında yaşayan erməni Şekerci Hacı Agop Dolmacıyan Usta Hayrettindən Pişmaniye bişirməyi öyrəndikdən sonra onun istehsalına başlayır. Birinci Dünya Müharibəsi başlayandan sonra Dolmacıyan şirniyyat dükanını bağlayıb xaricə köçdü, lakin ondan işin fəndlərini öyrənən İbrahim Ethem Əfəndi Kapanönü mahalında şirniyyat dükanı açdı və bununla da onun istehsalının davam etdirilməsinə böyük töhfə verdi. Övladlarına fransızca və türkcə öyrətmək üçün Agop Dolmacıyanın dükanında işləyən İbrahim Ethem Əfəndi Kapanönüdəki emalatxanasında təlim keçib.
Əsasən əkər, limon turşusu və ya kakao, tahini, yağ, vanil, un və sudan hazırlanır. Pişmaniye hazırlamaq üçün şəkər 170 dərəcədə mum halına gələnə qədər qaynadılmalıdır. İsti şəkər məhlulu soyuq səthə tökülür və soyuduqdan sonra ağardılır. Ağartma zamanı şəkər qarışığı metal asılqandan asılır və maşınla və ya əllə gərilərək bükülür və bir neçə dəfə dartılır. Büzülmə adlanan bu proses dəfələrlə təkrarlanır ki, hava şəkər qarışığına daxil olsun. Bu proses nəticəsində ağ və daha yumşaq şəkər xəmiri alınır. Ayrı bir çəndə kərə yağı ilə unu qarışdırıb qovuraraq miena adlanan xəmir hazırlanır. Şəkər pastası və miena qol gücü ilə çevrilir, dönmə dövründə mumun qırılmamasına diqqət yetirilir. Hər döngədən sonra tor yenidən halqaya salınır və bu proses davam etdirilir. Bu gün dönmə prosesi dairəvi maşında baş verir. Pişmaniyenin bir hissəsi yemək üçün xüsusi stəkanlarla top halına gətirilir, bir hissəsi formalaşdırılmadan qablaşdırılır.
2009-cu ildə İzmitdə ilk "Beynəlxalq Pişmaniye Festivalı" təşkil olunmağa başladı. Bu festivalda Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmək üçün 1040 metr uzunluğunda peşmaniyyə hazırlandı. Beləliklə, İzmit istehsalçıları "Dünyanın ən uzun şirini" mükafatını qazanaraq Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb. "Beynəlxalq Pişmaniye Festivalı" 2009-cu ildən etibarən hər il oktyabr ayında müntəzəm olaraq keçirilməyə davam edir.
Demokrat.az-ın xəbərinə görə, Anadolunun demək olar ki, hər bölgəsində rast gəlinsə də, Kocaelidə edilən forma digərlərindən daha məşhurdur. Böyük miqdarda istehsal edildiyi və satıldığı üçün 2010-cu ildə Kocaeli vilayətinin İzmit şəhərinə xas qidalardan və chr("39")İzmit Pişmaniyesichr("39") olaraq chr("39")Coğrafi Qeydiyyat Sertifikatıchr("39") alınıb. Kastamonuda "çekme" və ya "çekme halvası", Əskişəhərdə isə "tel tel" kimi tanınır. Bazara müxtəlif formalarda təqdim edilən Pişmaniye növləri "peşmək", "tel halvası", "kətan halvası" və "çəkən halva" kimi tanınır.
Şirniyyatın tarixi və adı İran coğrafiyasına əsaslanır. Ola bilsin ki, yun kimi məna verən peşmek sözü qoyun yununa oxşadığından türkcə "pismaniye" kimi tələffüz olunmağa başlayıb. Eyni zamanda Peşminə Osmanlı dövründə yun və tükdən hazırlanan parça növünün adıdır.
Keçmişdə hazırlanan bir şirniyyat növü olan pişmaniye zamanla yayılaraq Osmanlı sarayında hazırlanmağa başladı. 1800-cü illərdə Kastamonuda pişmaniyə növü olan yuvarlanan halva istehsal olunmağa başlandı. Kocaelidə peşimanlıq ustası kimi tanınan ilk şəxsin Kandıralı Hayrettin Usta olduğu məlumdur. Kocaeli ətrafında yaşayan erməni Şekerci Hacı Agop Dolmacıyan Usta Hayrettindən Pişmaniye bişirməyi öyrəndikdən sonra onun istehsalına başlayır. Birinci Dünya Müharibəsi başlayandan sonra Dolmacıyan şirniyyat dükanını bağlayıb xaricə köçdü, lakin ondan işin fəndlərini öyrənən İbrahim Ethem Əfəndi Kapanönü mahalında şirniyyat dükanı açdı və bununla da onun istehsalının davam etdirilməsinə böyük töhfə verdi. Övladlarına fransızca və türkcə öyrətmək üçün Agop Dolmacıyanın dükanında işləyən İbrahim Ethem Əfəndi Kapanönüdəki emalatxanasında təlim keçib.
Əsasən əkər, limon turşusu və ya kakao, tahini, yağ, vanil, un və sudan hazırlanır. Pişmaniye hazırlamaq üçün şəkər 170 dərəcədə mum halına gələnə qədər qaynadılmalıdır. İsti şəkər məhlulu soyuq səthə tökülür və soyuduqdan sonra ağardılır. Ağartma zamanı şəkər qarışığı metal asılqandan asılır və maşınla və ya əllə gərilərək bükülür və bir neçə dəfə dartılır. Büzülmə adlanan bu proses dəfələrlə təkrarlanır ki, hava şəkər qarışığına daxil olsun. Bu proses nəticəsində ağ və daha yumşaq şəkər xəmiri alınır. Ayrı bir çəndə kərə yağı ilə unu qarışdırıb qovuraraq miena adlanan xəmir hazırlanır. Şəkər pastası və miena qol gücü ilə çevrilir, dönmə dövründə mumun qırılmamasına diqqət yetirilir. Hər döngədən sonra tor yenidən halqaya salınır və bu proses davam etdirilir. Bu gün dönmə prosesi dairəvi maşında baş verir. Pişmaniyenin bir hissəsi yemək üçün xüsusi stəkanlarla top halına gətirilir, bir hissəsi formalaşdırılmadan qablaşdırılır.
2009-cu ildə İzmitdə ilk "Beynəlxalq Pişmaniye Festivalı" təşkil olunmağa başladı. Bu festivalda Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmək üçün 1040 metr uzunluğunda peşmaniyyə hazırlandı. Beləliklə, İzmit istehsalçıları "Dünyanın ən uzun şirini" mükafatını qazanaraq Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb. "Beynəlxalq Pişmaniye Festivalı" 2009-cu ildən etibarən hər il oktyabr ayında müntəzəm olaraq keçirilməyə davam edir.
