Azərbaycan-İran münasibətləri dərin tarixi köklərə malikdir. Hər iki xalq islam aləminə mənsub olan xalqlardır. Elmi, mənəvi, mədəni əlaqələr bu xalqları birləşdirib. Xaqani, Nizami, Nəsimi, Füzuli kimi Azərbaycan şairləri Azərbaycan və fars dillərində böyük əsərlər yaradıblar. Azərbaycan şairi Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizi də (Şəhriyar) öz əsərlərini hər iki dildə yazıb. Azərbaycanda onun “Heydərbabaya salam” poeması çapdan çıxıb.
İranla Rusiya arasında bağlanan 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələrindən sonra Azərbaycan ikiyə bölünüb və böyük bir hissəsi İranın tərkibinə qatılıb. Hazırda İran İslam Respublikasında 35 milyondan çox azərbaycanlı yaşayır. Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikasının 765 km. Uzunluğunda sərhədi var. Bütün bunları nəzərə alaraq hər iki respublika arasında dostluq, qardaşlıq əlaqələrinin yaradılması vacibdir.
İran Azərbaycanın müstəqilliyini 25 dekabr 1991-ci ildə tanıyib. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər 12 mart 1992-ci ildə yaradılıb. Həmin tarixdən indiyədək bu münasibətlər davam etdirilir.
İndiyədək dəfələrlə Azərbaycan Prezidenti İlham Əlyevin İran İslam Respublikasına və İran İslam Respublikasının Prezidentinin Azərbaycana işgüzar səfərləri olub.
2025-ci il aprel ayının 28-də İran İslam Respublikasının Prezidenti Məsud Pezeşkiani Azərbaycanda işgüzar səfərdə olub. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin İran İslam Respublikasının Prezidenti ilə geniş tərkibdə görüşü keçirilib.
Dövət başçımız mətbuata verdiyi bəyanatda Azərbaycan və İran xalqlarının əsrlər boyu mehribanlıq, qardaşlıq şəraitində yaşadığını vurğulayıb. Qeyd edib ki, bu gün dövlətlərarası münasibətlərimiz bu möhkəm təməl üzərində inkişaf edir. İran Prezidentinin Azərbaycana rəsmi səfəri əlaqələrimizin yüksək səviyyədə olmasının təzahürüdür: “Bu gün apardığımız danışıqlar və fikir mübadiləsi əsnasında bir çox önəmli məsələlər haqqında söhbət etdik, fikirlərimizi bildirdik, Azərbaycan-İran strateji münasibətlərini bir daha təsdiqlədik. Biz bütün məsələlərə səmimi şərait əsnasında öz fikirlərimizi bildirmişik. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, hər iki tərəf Azərbaycan-İran əlaqələrinin inkişafına çalışmalıdır və çalışır. Hörmətli Prezidentin böyük heyətlə Azərbaycana gəlməsi və bu gün bir çox önəmli sənədlərin imzalanması, o cümlədən prezidentlər səviyyəsində imzalanmış sənəd bir daha bizim xoş niyyətimizi göstərir, onu göstərir ki, biz bütün istiqamətlər üzrə bir-birimizə daha yaxın olmağa çalışırıq”.
Sevindirici haldır ki, Azərbaycan və İran respublikaları beynəlxalq təşkilatlar şərçivəsində biri-birini ənənəvi olaraq dəstəkləyir. Görüş çərçivəsində bu barədə fikir mübadiləsi aparılıb və gələcək birgə əməkdaşlıq çərçivələri müzakirə edilib. İstər BMT olsun, istər İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, ECO, Qoşulmama Hərəkatı və digər təşkilatlar çərçivəsində Azərbaycan və İran nümayəndələri daim bir-birinin yanındadır.
Bu gün hər iki respublika geniş gündəlik əsasında fəaliyyət göstərir. Burada həm regional təhlükəsizlik məsələləri önəmli rol oynayır, eyni zamanda, çoxtərəfli əməkdaşlıq üçün gözəl şərait var. Məqsəd isə birdir - Azərbaycan-İran dövlətlərarası əlaqələrini yüksək səviyyəyə qaldırmaq.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Görüş zamanı üçtərəfli əməkdaşlıq layihələri geniş müzakirə edilib. Onların arasında təbii olaraq Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi xüsusi yer tutur. Bu layihə bu layihədə iştirak edən bütün ölkələrə çox böyük səmərə gətirəcək. Azərbaycan öz ərazisində bu nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyəti üçün bütün lazımi infrastruktur layihələrini həyata keçirib. Hazırda biz, sadəcə olaraq, artacaq yükləri nəzərə alaraq öz nəqliyyat imkanlarımızı və infrastrukturumuzu genişləndiririk. İstər dəniz limanı olsun, dəmir yolu olsun, avtomobil nəqliyyatı olsun - bütün bu istiqamətlər üzrə gözlənilən böyük yük həcmlərini qəbul etmək və ötürmək üçün biz böyük sərmayə qoyuluşu layihələrinə başlamışıq.
Görüşdə eyni zamanda, humanitar sahədə, mədəniyyət sahəsində ənənəvi dostluq əlaqələrinin davam etdirilməsi üçün konkret göstərişlər verilib. Birgə qərar əsasında yaxın gələcəkdə qarşılıqlı mədəniyyət günlərinin keçirilməsi müəyyən edilib.
Dövlət başçımız qeyd edib ki, xalqlarımızın tarixi ortaqdır, mədəniyyətimiz də ortaqdır. Biz əsrlər boyu bir məkanda yaşamışıq, bir dövlət çərçivəsində yaşamışıq. Yəni, qohumluq əlaqələri də çox genişdir. Bu gün iki müstəqil dövlət kimi biz bölgəmizdə önəmli rol oynayırıq. Bölgə məsələlərinin bölgə ölkələri tərəfindən həll olunması da hər iki tərəfin fikridir və siyasətidir.
Səfər zamanı Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi arasında 2025-2027-ci illər üçün Siyasi Məsləhətləşmələr Proqramı”, Azərbaycan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının Yol və Şəhjərsalma Nazirliyi arasında 2026-cı illər üçün nəqliyyat sahəsində hərtərəfli əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu, Azərbaycan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının Yol və Şəhərsalma Nazirliyi arasında “Dənizçilərin hazırlanmasına, onlara diplom verilməsinə və növbə çəkməyə dair 1978-ci il tarixli Beynəlxalq Konvensiya”nın(əlavələrlə) I/10-cu qaydasına əsasən sertifikatların qarşılıqlı tanınmasına dairAnlaşma Memorandumu,Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi ilə İran İslam RespublikasınınMədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi arasında 2025-2028-ci illər üzrə Mədəni Mübadilə Proqramı, Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi və İran İslam Respublikasının Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi arasında media əməkdaşlığı haqqında Anlaşma Nenorandumu kimi sənədlər imzalanmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Biz Prezident Pezeşkianı səbirsizliklə gözləyirdik. Çox təəssüf edirik ki, bir neçə gün bundan əvvəl İranda baş vermiş faciə insan itkiləri ilə nəticələndi. Bir daha qardaş İran xalqına başsağlığı veririk. Allah həlak olanlara rəhmət eləsin, yaralananlara Allah şəfa versin. Bu faciəyə baxmayaraq, Prezident Pezeşkian Azərbaycana öz səfərini gerçəkləşdirir. Biz bunu çox yüksək qiymətləndiririk və Allah xalqlarımızı bu bəlalardan qorusun, həmişə bizim bölgəmizdə sülh olsun, əmin-amanlıq olsun və hər iki ölkə bu istiqamətdə öz səylərini göstərəcək. Hər halda ikitərəfli formatda bölgədəki vəziyyət, sülhün dayanıqlı olması, əmin-amanlığın təmin edilməsi, ölkələrin suverenliyi, ərazi bütövlüyü, ölkələrin daxili işlərinə qarışmama kimi prinsiplər də üstün tutuldu”.
Şəhla Ağbulud
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Abşeron bölməsinin sədri
İranla Rusiya arasında bağlanan 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələrindən sonra Azərbaycan ikiyə bölünüb və böyük bir hissəsi İranın tərkibinə qatılıb. Hazırda İran İslam Respublikasında 35 milyondan çox azərbaycanlı yaşayır. Azərbaycan Respublikası ilə İran İslam Respublikasının 765 km. Uzunluğunda sərhədi var. Bütün bunları nəzərə alaraq hər iki respublika arasında dostluq, qardaşlıq əlaqələrinin yaradılması vacibdir.
İran Azərbaycanın müstəqilliyini 25 dekabr 1991-ci ildə tanıyib. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər 12 mart 1992-ci ildə yaradılıb. Həmin tarixdən indiyədək bu münasibətlər davam etdirilir.
İndiyədək dəfələrlə Azərbaycan Prezidenti İlham Əlyevin İran İslam Respublikasına və İran İslam Respublikasının Prezidentinin Azərbaycana işgüzar səfərləri olub.
2025-ci il aprel ayının 28-də İran İslam Respublikasının Prezidenti Məsud Pezeşkiani Azərbaycanda işgüzar səfərdə olub. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin İran İslam Respublikasının Prezidenti ilə geniş tərkibdə görüşü keçirilib.
Dövət başçımız mətbuata verdiyi bəyanatda Azərbaycan və İran xalqlarının əsrlər boyu mehribanlıq, qardaşlıq şəraitində yaşadığını vurğulayıb. Qeyd edib ki, bu gün dövlətlərarası münasibətlərimiz bu möhkəm təməl üzərində inkişaf edir. İran Prezidentinin Azərbaycana rəsmi səfəri əlaqələrimizin yüksək səviyyədə olmasının təzahürüdür: “Bu gün apardığımız danışıqlar və fikir mübadiləsi əsnasında bir çox önəmli məsələlər haqqında söhbət etdik, fikirlərimizi bildirdik, Azərbaycan-İran strateji münasibətlərini bir daha təsdiqlədik. Biz bütün məsələlərə səmimi şərait əsnasında öz fikirlərimizi bildirmişik. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, hər iki tərəf Azərbaycan-İran əlaqələrinin inkişafına çalışmalıdır və çalışır. Hörmətli Prezidentin böyük heyətlə Azərbaycana gəlməsi və bu gün bir çox önəmli sənədlərin imzalanması, o cümlədən prezidentlər səviyyəsində imzalanmış sənəd bir daha bizim xoş niyyətimizi göstərir, onu göstərir ki, biz bütün istiqamətlər üzrə bir-birimizə daha yaxın olmağa çalışırıq”.
Sevindirici haldır ki, Azərbaycan və İran respublikaları beynəlxalq təşkilatlar şərçivəsində biri-birini ənənəvi olaraq dəstəkləyir. Görüş çərçivəsində bu barədə fikir mübadiləsi aparılıb və gələcək birgə əməkdaşlıq çərçivələri müzakirə edilib. İstər BMT olsun, istər İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, ECO, Qoşulmama Hərəkatı və digər təşkilatlar çərçivəsində Azərbaycan və İran nümayəndələri daim bir-birinin yanındadır.
Bu gün hər iki respublika geniş gündəlik əsasında fəaliyyət göstərir. Burada həm regional təhlükəsizlik məsələləri önəmli rol oynayır, eyni zamanda, çoxtərəfli əməkdaşlıq üçün gözəl şərait var. Məqsəd isə birdir - Azərbaycan-İran dövlətlərarası əlaqələrini yüksək səviyyəyə qaldırmaq.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Görüş zamanı üçtərəfli əməkdaşlıq layihələri geniş müzakirə edilib. Onların arasında təbii olaraq Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi xüsusi yer tutur. Bu layihə bu layihədə iştirak edən bütün ölkələrə çox böyük səmərə gətirəcək. Azərbaycan öz ərazisində bu nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyəti üçün bütün lazımi infrastruktur layihələrini həyata keçirib. Hazırda biz, sadəcə olaraq, artacaq yükləri nəzərə alaraq öz nəqliyyat imkanlarımızı və infrastrukturumuzu genişləndiririk. İstər dəniz limanı olsun, dəmir yolu olsun, avtomobil nəqliyyatı olsun - bütün bu istiqamətlər üzrə gözlənilən böyük yük həcmlərini qəbul etmək və ötürmək üçün biz böyük sərmayə qoyuluşu layihələrinə başlamışıq.
Görüşdə eyni zamanda, humanitar sahədə, mədəniyyət sahəsində ənənəvi dostluq əlaqələrinin davam etdirilməsi üçün konkret göstərişlər verilib. Birgə qərar əsasında yaxın gələcəkdə qarşılıqlı mədəniyyət günlərinin keçirilməsi müəyyən edilib.
Dövlət başçımız qeyd edib ki, xalqlarımızın tarixi ortaqdır, mədəniyyətimiz də ortaqdır. Biz əsrlər boyu bir məkanda yaşamışıq, bir dövlət çərçivəsində yaşamışıq. Yəni, qohumluq əlaqələri də çox genişdir. Bu gün iki müstəqil dövlət kimi biz bölgəmizdə önəmli rol oynayırıq. Bölgə məsələlərinin bölgə ölkələri tərəfindən həll olunması da hər iki tərəfin fikridir və siyasətidir.
Səfər zamanı Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi arasında 2025-2027-ci illər üçün Siyasi Məsləhətləşmələr Proqramı”, Azərbaycan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının Yol və Şəhjərsalma Nazirliyi arasında 2026-cı illər üçün nəqliyyat sahəsində hərtərəfli əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu, Azərbaycan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi ilə İran İslam Respublikasının Yol və Şəhərsalma Nazirliyi arasında “Dənizçilərin hazırlanmasına, onlara diplom verilməsinə və növbə çəkməyə dair 1978-ci il tarixli Beynəlxalq Konvensiya”nın(əlavələrlə) I/10-cu qaydasına əsasən sertifikatların qarşılıqlı tanınmasına dairAnlaşma Memorandumu,Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi ilə İran İslam RespublikasınınMədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi arasında 2025-2028-ci illər üzrə Mədəni Mübadilə Proqramı, Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi və İran İslam Respublikasının Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi arasında media əməkdaşlığı haqqında Anlaşma Nenorandumu kimi sənədlər imzalanmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Biz Prezident Pezeşkianı səbirsizliklə gözləyirdik. Çox təəssüf edirik ki, bir neçə gün bundan əvvəl İranda baş vermiş faciə insan itkiləri ilə nəticələndi. Bir daha qardaş İran xalqına başsağlığı veririk. Allah həlak olanlara rəhmət eləsin, yaralananlara Allah şəfa versin. Bu faciəyə baxmayaraq, Prezident Pezeşkian Azərbaycana öz səfərini gerçəkləşdirir. Biz bunu çox yüksək qiymətləndiririk və Allah xalqlarımızı bu bəlalardan qorusun, həmişə bizim bölgəmizdə sülh olsun, əmin-amanlıq olsun və hər iki ölkə bu istiqamətdə öz səylərini göstərəcək. Hər halda ikitərəfli formatda bölgədəki vəziyyət, sülhün dayanıqlı olması, əmin-amanlığın təmin edilməsi, ölkələrin suverenliyi, ərazi bütövlüyü, ölkələrin daxili işlərinə qarışmama kimi prinsiplər də üstün tutuldu”.
Şəhla Ağbulud
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Abşeron bölməsinin sədri
