Hər il milyardlarla ton qida israf edilərkən, milyonlarla insan aclıqla mübarizə aparır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramının 2024-cü il Ərzaq Tullantıları Hesabatına görə, hər il 1 trilyon dollarlıq qida tullantılarına gedir və bu nəhəng tullantılar dünyada aclıqdan əziyyət çəkən 783 milyon insanı daha da çətin vəziyyətə salır. Bu həm də ətraf mühitin məhvinə səbəb olur. Qlobal istixana qazı emissiyalarının 8-10 faizi israf edilmiş qidalardan qaynaqlanır. Üstəlik, dünyadakı kənd təsərrüfatı torpaqlarının təxminən 30 faizi qida istehsalı üçün istifadə olunur ki, bu da bu tullantıların yanmasına səbəb olur. İstehsaldan istehlaka qədər israf edilən qidalar dünyadakı aclıq və ekoloji problemlərin əsas məqamlarından birinə çevrilib.
Demokrat.az xarici KİV-lərə istinadən qlobal problemlə bağlı araşdırma edib:
Qida tullantılarının fəsadları nələrdir?
2022-ci ildə qlobal miqyasda pərakəndə, qida xidmətləri və məişət səviyyəsində 1,05 milyard ton ərzaq israf edilib. Adambaşına düşən tullantıların orta miqdarı 132 kq-dır. Bu tullantıların əksəriyyəti, yəni 79 kq-ıev təsərrüfatlarında baş verir. Yəni istehlakçıya çatan qidanın az qala 19 faizi tullantılara gedir. Üstəlik, bu problem təkcə yüksək gəlirli ölkələrlə məhdudlaşmır. Yuxarı və orta gəlirli ölkələrdə adambaşına düşən ərzaq tullantıları 81-88 kq arasında dəyişdiyi halda, kifayət qədər məlumat olmasa da, aşağı gəlirli ölkələrdə bu miqdar oxşar səviyyədədir.
Ən çox tullantıya məruz qalan ölkələr arasında Çin və Hindistan liderlik edir. Çində hər il 108,7 milyon ton, Hindistanda isə 78,1 milyon ton qida israf edilir. ABŞ-da bu rəqəm 24,7 milyon ton civarında olduğu halda, Almaniya və Fransa kimi Avropa ölkələrində hər il 3,9-6,5 milyon ton ərzaq israf olunur. Adambaşına düşən hesabla, Hindistanda ev təsərrüfatları ildə orta hesabla 55 kq ərzaq atır, ABŞ-da isə bu rəqəm 73 kq-dır. Rusiyada ev təsərrüfatlarında tullantıların miqdarı adambaşına 33 kq təşkil edir.
Kənd təsərrüfatı ehtiyatlarından səmərəsiz istifadə olunur
İsraf edilmiş qidalar təkcə iqtisadi problem deyil, həm də ekoloji böhrandır. Bu israf edilən qidalar dünya üzrə istixana qazı emissiyalarının 8-10 faizini təşkil edir. Hər il israf edilən qidalar istehsal prosesindən keçir ki, bu da dünya kənd təsərrüfatı ərazilərinin 30 faizini əhatə edir. Bu, kənd təsərrüfatı resurslarından səmərəsiz istifadə deməkdir. Hörmüz boğazı və Süveyş kanalı kimi kritik tranzit nöqtələrində belə fasilələr qlobal enerji böhranlarına səbəb ola bilər, kənd təsərrüfatı resurslarının düzgün idarə edilməməsi də oxşar böhranlara səbəb ola bilər.
Yemək bolluğu da var, aclıq da
Dünyanın hər yerində bir tərəfdə qida bolluğu, digər tərəfdən aclıq hökm sürür. Aclığı aradan qaldırmağın yolları axtarılarkən, israf edilən qidaların bu qədər böyük problemə çevrilməsi diqqət çəkir. Qida tullantılarının azaldılması həm aclığın aradan qaldırılmasında, həm də ətraf mühitin davamlılığında mühüm addımdır.
Əfsanə Kamal
Demokrat.az
Demokrat.az xarici KİV-lərə istinadən qlobal problemlə bağlı araşdırma edib:
Qida tullantılarının fəsadları nələrdir?
2022-ci ildə qlobal miqyasda pərakəndə, qida xidmətləri və məişət səviyyəsində 1,05 milyard ton ərzaq israf edilib. Adambaşına düşən tullantıların orta miqdarı 132 kq-dır. Bu tullantıların əksəriyyəti, yəni 79 kq-ıev təsərrüfatlarında baş verir. Yəni istehlakçıya çatan qidanın az qala 19 faizi tullantılara gedir. Üstəlik, bu problem təkcə yüksək gəlirli ölkələrlə məhdudlaşmır. Yuxarı və orta gəlirli ölkələrdə adambaşına düşən ərzaq tullantıları 81-88 kq arasında dəyişdiyi halda, kifayət qədər məlumat olmasa da, aşağı gəlirli ölkələrdə bu miqdar oxşar səviyyədədir.
Ən çox tullantıya məruz qalan ölkələr arasında Çin və Hindistan liderlik edir. Çində hər il 108,7 milyon ton, Hindistanda isə 78,1 milyon ton qida israf edilir. ABŞ-da bu rəqəm 24,7 milyon ton civarında olduğu halda, Almaniya və Fransa kimi Avropa ölkələrində hər il 3,9-6,5 milyon ton ərzaq israf olunur. Adambaşına düşən hesabla, Hindistanda ev təsərrüfatları ildə orta hesabla 55 kq ərzaq atır, ABŞ-da isə bu rəqəm 73 kq-dır. Rusiyada ev təsərrüfatlarında tullantıların miqdarı adambaşına 33 kq təşkil edir.
Kənd təsərrüfatı ehtiyatlarından səmərəsiz istifadə olunur
İsraf edilmiş qidalar təkcə iqtisadi problem deyil, həm də ekoloji böhrandır. Bu israf edilən qidalar dünya üzrə istixana qazı emissiyalarının 8-10 faizini təşkil edir. Hər il israf edilən qidalar istehsal prosesindən keçir ki, bu da dünya kənd təsərrüfatı ərazilərinin 30 faizini əhatə edir. Bu, kənd təsərrüfatı resurslarından səmərəsiz istifadə deməkdir. Hörmüz boğazı və Süveyş kanalı kimi kritik tranzit nöqtələrində belə fasilələr qlobal enerji böhranlarına səbəb ola bilər, kənd təsərrüfatı resurslarının düzgün idarə edilməməsi də oxşar böhranlara səbəb ola bilər.
Yemək bolluğu da var, aclıq da
Dünyanın hər yerində bir tərəfdə qida bolluğu, digər tərəfdən aclıq hökm sürür. Aclığı aradan qaldırmağın yolları axtarılarkən, israf edilən qidaların bu qədər böyük problemə çevrilməsi diqqət çəkir. Qida tullantılarının azaldılması həm aclığın aradan qaldırılmasında, həm də ətraf mühitin davamlılığında mühüm addımdır.
Əfsanə Kamal
Demokrat.az
