Son günlər məktəb direktorları ilə bağlı xoşagəlməz halların şahidi oluruq. Belə ki, Bakının Pirallahı rayonu, Gürgən qəsəbəsi 231 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Lamiyə İlhamsoy müəllimlərin ona ad günü üçün aldığı 600 manatlıq qızıl hədiyyəni “dilənçi payı” hesab edib. 301 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Sevda Sarıyeva isə müəllimləri “hinduşkabaş” adlandırıb.
Bundan başqa onun şagirdlərdən 100 manat yığmasına dair səs yazısı yayılıb. Göründüyü kimi, məktəbdə “bazar” açıb, şagirdlərdən, müəllimlərdən pul yığırlar. Üstəlik müəllimləri təhqir edirlər.
Məlumat üçün bildirək ki, ölkədə 4 mindən çox orta məktəb və o sayta direktor fəaliyyət göstərir. Onlar arasında əksəriyyəti reketsayağı davranışa meyillidirlər. Düzdür, aralarında yaxşı direktorlar da var, amma yaxşılar yamanların kölgəsində qalır. Bu neqativlik təhsilə ciddi zərbə vurur. Mövcud biabırçılıqlar üzə çıxdıqda həmin direktorlara cəzalar tətbiq olunur, işdən çıxarılır və s. Lakin xoşagəlməz hallar bitmir, əksinə, davamı gəlir. Sanki Elm və Təhsil Nazirliyi də onlarla bacarmır və ya lazımi tətdbirlər görmür.
Belə direktorların məktəblərdə olması Azərbaycanda təhsilin iflic vəziyyətə gəlib çıxmasına səbəb olur. Müəllimlərə “hinduşkabaş” deyən məktəb direktorunun timsalında bu cür şəxslərlə bağlı hansı addımlar atılmalıdır? Təhsil ocaqlarını necə xilas etmək olar?
Ümumiyyətlə, rüşvət alan, müəllimləri təhqir edən məktəb direktorları ilə mübarizə metodu var?
Demokrat.az xəbər verir ki, Globalinfo.az-a danışan təhsil eksperti Kamran Əsədovun fikrincə, Azərbaycanda məktəb direktorlarının korrupsiyaya bulaşması, müəllimlərə qarşı qeyri-etik və hörmətsiz münasibət sərgiləməsi təhsil sisteminin əsas problemlərindən birinə çevrilib.
K.Əsədov deyib ki, ölkədə 4 mindən çox məktəb direktoru var və onların əksəriyyəti rəhbərlik etdikləri təhsil müəssisələrini şəxsi biznes strukturu kimi idarə edir:
“Direktorlar məktəbi kommersiya obyektinə çevirərək, qanunsuz yolla pul yığır, müəllimləri təhqir edir və onların azad düşüncə ilə fəaliyyət göstərməsinə mane olurlar. Dövlətin təhsildə islahatlar aparmaq niyyəti olduğu bildirilir, lakin praktikada bu dəyişikliklər kağız üzərində qalır. “Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Haqqında” Qanununun 9-cu maddəsinə əsasən, vəzifəli şəxslərin qanunsuz gəlir əldə etməsi ciddi hüquqi məsuliyyət yaradır. Buna baxmayaraq, məktəb direktorları müəllimlərdən və valideynlərdən müxtəlif bəhanələrlə pul yığır, dövlətin ayırdığı resursları mənimsəyir, məktəblərin maddi-texniki bazasının inkişafına və təhsil keyfiyyətinin artırılmasına mane olurlar. Nazirlik bu məsələyə nominal nəzarət edir, amma problemin kökündən həlli istiqamətində real tədbirlər görülmür”.
Ekspert ölkənin müxtəlif bölgələrində direktorların müəllimlərə qarşı hörmətsiz və alçaldıcı ifadələr işlətdiyi faktların dəfələrlə gündəmə gəldiyini qeyd edib:
“Müəllimləri “hinduşkabaş” adlandıran direktorların vəzifədə qalması, onların qanunsuz əməllərinə göz yumulması sistemin iflic vəziyyətdə olduğunu göstərir. Təhsil müəssisələrinin rəhbərləri müəllimlər üzərində psixoloji təzyiq yaradır, onlardan məcburi pul yığlr və istədiyi qərarları zorla qəbul etdirir. Bu isə müəllimlərin motivasiyasını azaldır, təhsil keyfiyyətini aşağı salır və şagirdlərin normal təhsil alma hüququnu pozur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, təhsil sisteminin uğurlu olması üçün məktəb rəhbərliyinin seçilməsi və fəaliyyəti üzərində ciddi nəzarət mexanizmləri mövcud olmalıdır. Finlandiya modelində məktəb direktorları uzunmüddətli pedaqoji təcrübəyə malik olmalı, onların idarəetmə bacarıqları müstəqil ekspert komissiyaları tərəfindən yoxlanılmalıdır. Sinqapur və Estoniyada direktorların fəaliyyəti mütəmadi qiymətləndirilir və müəllimlərdən rüşvət tələb edən, qeyri-etik davranış sərgiləyən şəxslər dərhal vəzifədən kənarlaşdırılaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. Azərbaycanda isə direktor vəzifəsinə təyinatlar çox zaman şəffaf aparılmır, direktorlar illərlə eyni məktəbdə işləyərək güclü korrupsiya şəbəkəsi formalaşdırır və sistemdən sui-istifadə edirlər”.
Kamran Əsədovun fikrincə, müəllimlərə təzyiq göstərən, məktəbi bazara çevirən direktorların cəzası təkcə işdən çıxarılmaq olmamalıdır:
“Cinayət Məcəlləsinin 311-ci maddəsinə əsasən, rüşvət alma faktı aşkarlanan vəzifəli şəxslər 12 ilə qədər azadlıqdan məhrum edilməlidir. Bununla yanaşı, təhsil müəssisələrində ictimai nəzarət gücləndirilməli, məktəb direktorlarının fəaliyyətinə dair hesabatlar ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim olunmalıdır. Müəllimlərin və valideynlərin şikayət mexanizmi şəffaf olmalı, məktəbdə baş verən qanunsuzluqlarla bağlı anonim müraciət sistemləri yaradılmalıdır. Əgər Elm və Təhsil Nazirliyi bu məsələdə qətiyyətli mövqe ortaya qoymazsa, təhsil sistemi daha da uçuruma yuvarlanacaq. Təhsil müəssisələrində korrupsiya artdıqca, müəllimlərin nüfuzu azalır, cəmiyyətin savadsızlaşması sürətlənir və Azərbaycan təhsili beynəlxalq reytinqlərdə daha da geriləyir. Problemin kökündən həlli üçün təkcə direktorların cəzalandırılması yetərli deyil, sistemin bütövlükdə yenidən qurulması və idarəetmənin şəffaflaşdırılması zəruridir. Əks halda, gələcək nəsillər savadsız və manipulyasiya olunan bir cəmiyyətin qurbanına çevriləcək”.
Bundan başqa onun şagirdlərdən 100 manat yığmasına dair səs yazısı yayılıb. Göründüyü kimi, məktəbdə “bazar” açıb, şagirdlərdən, müəllimlərdən pul yığırlar. Üstəlik müəllimləri təhqir edirlər.
Məlumat üçün bildirək ki, ölkədə 4 mindən çox orta məktəb və o sayta direktor fəaliyyət göstərir. Onlar arasında əksəriyyəti reketsayağı davranışa meyillidirlər. Düzdür, aralarında yaxşı direktorlar da var, amma yaxşılar yamanların kölgəsində qalır. Bu neqativlik təhsilə ciddi zərbə vurur. Mövcud biabırçılıqlar üzə çıxdıqda həmin direktorlara cəzalar tətbiq olunur, işdən çıxarılır və s. Lakin xoşagəlməz hallar bitmir, əksinə, davamı gəlir. Sanki Elm və Təhsil Nazirliyi də onlarla bacarmır və ya lazımi tətdbirlər görmür.
Belə direktorların məktəblərdə olması Azərbaycanda təhsilin iflic vəziyyətə gəlib çıxmasına səbəb olur. Müəllimlərə “hinduşkabaş” deyən məktəb direktorunun timsalında bu cür şəxslərlə bağlı hansı addımlar atılmalıdır? Təhsil ocaqlarını necə xilas etmək olar?
Ümumiyyətlə, rüşvət alan, müəllimləri təhqir edən məktəb direktorları ilə mübarizə metodu var?
Demokrat.az xəbər verir ki, Globalinfo.az-a danışan təhsil eksperti Kamran Əsədovun fikrincə, Azərbaycanda məktəb direktorlarının korrupsiyaya bulaşması, müəllimlərə qarşı qeyri-etik və hörmətsiz münasibət sərgiləməsi təhsil sisteminin əsas problemlərindən birinə çevrilib.
K.Əsədov deyib ki, ölkədə 4 mindən çox məktəb direktoru var və onların əksəriyyəti rəhbərlik etdikləri təhsil müəssisələrini şəxsi biznes strukturu kimi idarə edir:
“Direktorlar məktəbi kommersiya obyektinə çevirərək, qanunsuz yolla pul yığır, müəllimləri təhqir edir və onların azad düşüncə ilə fəaliyyət göstərməsinə mane olurlar. Dövlətin təhsildə islahatlar aparmaq niyyəti olduğu bildirilir, lakin praktikada bu dəyişikliklər kağız üzərində qalır. “Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Haqqında” Qanununun 9-cu maddəsinə əsasən, vəzifəli şəxslərin qanunsuz gəlir əldə etməsi ciddi hüquqi məsuliyyət yaradır. Buna baxmayaraq, məktəb direktorları müəllimlərdən və valideynlərdən müxtəlif bəhanələrlə pul yığır, dövlətin ayırdığı resursları mənimsəyir, məktəblərin maddi-texniki bazasının inkişafına və təhsil keyfiyyətinin artırılmasına mane olurlar. Nazirlik bu məsələyə nominal nəzarət edir, amma problemin kökündən həlli istiqamətində real tədbirlər görülmür”.
Ekspert ölkənin müxtəlif bölgələrində direktorların müəllimlərə qarşı hörmətsiz və alçaldıcı ifadələr işlətdiyi faktların dəfələrlə gündəmə gəldiyini qeyd edib:
“Müəllimləri “hinduşkabaş” adlandıran direktorların vəzifədə qalması, onların qanunsuz əməllərinə göz yumulması sistemin iflic vəziyyətdə olduğunu göstərir. Təhsil müəssisələrinin rəhbərləri müəllimlər üzərində psixoloji təzyiq yaradır, onlardan məcburi pul yığlr və istədiyi qərarları zorla qəbul etdirir. Bu isə müəllimlərin motivasiyasını azaldır, təhsil keyfiyyətini aşağı salır və şagirdlərin normal təhsil alma hüququnu pozur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, təhsil sisteminin uğurlu olması üçün məktəb rəhbərliyinin seçilməsi və fəaliyyəti üzərində ciddi nəzarət mexanizmləri mövcud olmalıdır. Finlandiya modelində məktəb direktorları uzunmüddətli pedaqoji təcrübəyə malik olmalı, onların idarəetmə bacarıqları müstəqil ekspert komissiyaları tərəfindən yoxlanılmalıdır. Sinqapur və Estoniyada direktorların fəaliyyəti mütəmadi qiymətləndirilir və müəllimlərdən rüşvət tələb edən, qeyri-etik davranış sərgiləyən şəxslər dərhal vəzifədən kənarlaşdırılaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. Azərbaycanda isə direktor vəzifəsinə təyinatlar çox zaman şəffaf aparılmır, direktorlar illərlə eyni məktəbdə işləyərək güclü korrupsiya şəbəkəsi formalaşdırır və sistemdən sui-istifadə edirlər”.
Kamran Əsədovun fikrincə, müəllimlərə təzyiq göstərən, məktəbi bazara çevirən direktorların cəzası təkcə işdən çıxarılmaq olmamalıdır:
“Cinayət Məcəlləsinin 311-ci maddəsinə əsasən, rüşvət alma faktı aşkarlanan vəzifəli şəxslər 12 ilə qədər azadlıqdan məhrum edilməlidir. Bununla yanaşı, təhsil müəssisələrində ictimai nəzarət gücləndirilməli, məktəb direktorlarının fəaliyyətinə dair hesabatlar ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim olunmalıdır. Müəllimlərin və valideynlərin şikayət mexanizmi şəffaf olmalı, məktəbdə baş verən qanunsuzluqlarla bağlı anonim müraciət sistemləri yaradılmalıdır. Əgər Elm və Təhsil Nazirliyi bu məsələdə qətiyyətli mövqe ortaya qoymazsa, təhsil sistemi daha da uçuruma yuvarlanacaq. Təhsil müəssisələrində korrupsiya artdıqca, müəllimlərin nüfuzu azalır, cəmiyyətin savadsızlaşması sürətlənir və Azərbaycan təhsili beynəlxalq reytinqlərdə daha da geriləyir. Problemin kökündən həlli üçün təkcə direktorların cəzalandırılması yetərli deyil, sistemin bütövlükdə yenidən qurulması və idarəetmənin şəffaflaşdırılması zəruridir. Əks halda, gələcək nəsillər savadsız və manipulyasiya olunan bir cəmiyyətin qurbanına çevriləcək”.
