Bu gün Azərbaycan bölgədə təhlükəsizlik və davamlı iqtisadi inkişaf üçün olduqca mühüm ölkədir. Dövlət başçımızın siyasi iradəsi, təşəbbüskarlığı, ölkəmizin iqtisadi gücü təkcə Azərbaycan üçün yox, bütün region üçün tənzimləyici funksiyasını yerinə yetirir. Bu mənada, Azərbaycanın istər bölgə daxilində, istərsə də beynəlxalq miqyasda əməkdaşlıq əlaqələri, həyata keçirdiyi və ya dəstək verdiyi layihələr mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu kontekstdə danışarkən, Azərbaycan və Rusiya münasibətləri, əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsi, əməkdaşlığın genişləndirilməsi üzərində xüsusi dayanmaq istərdim.
Hazırda Azərbaycan ilə Rusiya arasında mehriban qonşuluq münasibətləri mövcuddur. İki ölkə arasında 200-dən çox dövlətlərarası, hökumətlərarası və idarələrarası sənədin imzalanması əməkdaşlığın bütün sahələri əks etdirməsunə mühüm rol oynayıb. Bu sənədlər ən müxtəlif sahələrdə, o cümlədən ticarət-iqtisadi, sosial, humanitar, hərbi-texniki və digər sahələrdə əməkdaşlığın möhkəm hüquqi bazasını təşkil edir. Rusiya ticarət sahəsində Azərbaycanın əsas tərəfdaşlarından biridir.
İki ölkə arasında tarixi bağlılıq müstəqillik illərində sıx siyasi, iqtisadi, sosial, humanitar, mədəni əlaqələrin ardıcıl xarakteri və dərinləşməsi ilə müşayiət olunub. Parlamentlərarası dostluq münasibətlərinin yüksək səviyyədə olması da əməkdaşlığın genişləndirilməsində əhəmiyyətli rol oynayıb. Azərbaycan-Rusiya əməkdaşlığının inkişafında hər iki ölkənin parlamentləri də fəal iştirak edirlər. Hazırda ölkələrimizin ali qanunverici orqanları arasında əlaqələr “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi və Rusiya Federasiyası Federal Məclisi arasında əməkdaşlıq haqqında” Sazişin müddəalarına əsaslanır. Bu sənədə əsasən, daimi əməkdaşlıq üzrə parlamentlərarası komissiya yaradılıb.
Milli Məclisin Sədri Sahibə xanım Qafarovanın bu günlərdə Rusiya Federasiyasına səfəri zamanı dövlət rəsmiləri ilə keçirdiyi görüşləri, müzakirə olunan məsələləri, xüsusiə Rusiya Federasiyası Federal Məclisinin Federasiya Şurasında çıxışı, Azərbaycan həqiqətlərinin olduğu kimi çatdırılmasını bir hüquq müdafiəçisi kimi yüksək dəyərləndirirəm. Parlamentin Sədri bu çıxışında Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin tarixi köklərindən, ulu öndər Heydər Əliyevin Rusiya ilə hərtərəfli əlaqələrin inkişafında böyük əhəmiyyət kəsb etdiyni, hazırda prezidentlər İlham Əliyev ilə Vladimir Putin arasında mövcud olan dostluğun və qarşılıqlı etimadın ölkələrimiz arasındakı əməkdaşlığın yüksələn xətlə inkişafına güclü təkan verdiyini diqqətə çatdırıb.
Respublikamızda müxtəlif millətlərin və dinlərin nümayəndələrinin bir ailə kimi yaşadığını, məscidlərin, pravoslav və katolik kilsələrinin, sinaqoqların sərbəst fəaliyyət göstərdiyini diqqətə çatdıran parlament Sədrinin bu fikri bir daha təsdiqlədi ki, Azərbaycan çoxmillətli və çoxkonfessiyalı bir ölkədir. Ölkəmizdə Cənubi Qafqazda ən böyük - 120 mindən çox üzvü olan Rus icmasının fəaliyyət göstərməsi iki ölkə arasında dostluq münasibətlərinin yüksək səviyyədə olmasından xəbər verir. Bu icmaya altıncı çağırış Milli Məclisin deputatı seçilən Mixail Zabelinin başçılıq etdiyini bildirən Milli Məclisin Sədri Prezidenti İlham Əliyev çıxışlarının birində Rus icmasının fəaliyyətinə verdiyi yüksək dəyəri də xatırlatdı: “Azərbaycandakı rus icması özünün milli və dini adət-ənənələrini, etnik özünəməxsusluğunu, dilini və mədəniyyətini qoruyub saxlamışdır. Bu gün çoxmillətli Azərbaycan cəmiyyətini rus vətəndaşları olmadan təsəvvür etmək olmaz”. Ölkələrimiz arasında məhsuldar humanitar əlaqələrin inkişafında Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, UNESCO-nun və ICESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun xüsusi yeri olduğu da vurğulandı.
Parlamentinin Sədri xalqımızın ən ağrılı yeri olan Ermənistan -- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsindən də söhbət açdı. Bu münaqişə nəticəsində Azərbaycan ərazilərinin 20 faizinin, o cümlədən Dağlıq Qarabağ bölgəsi və ətraf 7 rayonun işğal edildiyi bird aha xatırladıldı. Ümumiyyətlə, Sahibə xanımın bu mövzuda cəsarətli çıxışı, Azərbaycan həqiqətlərinin olduğu kimi çadırması, Ermənistanın işğalçılıq siyasətindən hələ də əl çəkməməsini, bu ölkədə faşizm ideologiyasına meyilliyin dövlət səviyyəsinə qalxmasını, nasizmə hüsn- rəğbətini , Dağlıq Qarabağın əzəli Azərbaycan torpağı olduğunu əks etdirən tarixi faktları diqqətə çatdırması yüksək dəyərə malikdir.
Milli Məclisin Sədri Dağlıq Qarabağın tarixi barədə bir sıra faktları diqqətə çatdırıb. Onun çıxışındakı bəzi məqamları olduğu kimi diqqətə çatdırmaq istərdim: “1805-ci il mayın 14-də Azərbaycanda, Gəncə şəhərinin yaxınlığında yerləşən Kürəkçay qəsəbəsində Qarabağ xanlığının Rusiyanın hakimiyyəti altına keçməsi haqqında Kürəkçay müqaviləsi imzalanıb. Müqavilə Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan və Rusiya imperiyasının generalı Pavel Sisianov tərəfindən imzalanıb. Sonralar 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələri əsasında Azərbaycanın digər əraziləri də Rusiya imperiyasının tərkibinə keçdi. Rusiya imperiyası süquta uğradıqdan sonra 1918-ci ildə Azərbaycanda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldı və 2 il mövcud oldu. 1920-ci ildə isə, məlum olduğu kimi, Azərbaycanda sovet hakimiyyəti quruldu. Bir il sonra isə - 1921-ci ildə Bolşevik partiyasının Qafqaz bürosu Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkibində saxlanılması haqqında qərar qəbul edib. Bəzi saxtakar erməni mənbələrinin əsassız olaraq iddia etdiyi kimi “təhvil verilməsi” deyil, “saxlanılması” haqqında. 1923-cü ildə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Azərbaycanın tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması barədə fərman qəbul edib. Burada həyat səviyyəsi ölkənin digər regionlarından daha yüksək idi. Burada heç vaxt heç kəs milli və dini mənsubiyyətinə görə sıxışdırılmamışdı”.
Göründüyü kimi, S.Qafarova Ermənistanın işğalçı ölkə olduğunu diqqətə çatdırıb və Dağlıq Qarabağın ələ keçirilməsi cəhdlərindən heç vaxt əl çəkmədiyini bildirib. Əsrlər boyunca öz tarixi torpaqlarında yaşamış yüz minlərlə azərbaycanlının Ermənistandan zorla qovulması, 700 min etnik azərbaycanlının Dağlıq Qarabağ və ətraf 7 rayonda öz daimi yaşayış yerindən didərgin salınması Ermənistanın işğalçı siyasətinin bariz nümunəsidir.
Parlamentin Sədri Ermənistan Ordusnun işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərindən qeyd- şərtsiz çıxarılması barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul etdiyi dörd qətnamənin, digər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların bu istiqamətdə qəbul etdikləri qərarların hələ də icra olunmamsından təəsüfləndiyni bildirib və bunu Ermənistanın beynəlxalq hüquq normalarına hörmətsizliyi kimi dəyərləndirib. Ermənistanın bu gün atəşkəs rejimini mütəmadi pozması, sərhədboyu ərazilərdə təxribatları davam etdirməsi, dinc əhalini və hərbçilərimizi qətlə yetirməsi, kəndləri ağır artilleriyadan atəşə tutması bu ölkənin faşizm ideologiyasına sadiqliyinin göstəricisidir.
Bütün bunların Rusiya Federasiyası Federal Məclisinin Federasiya Şurasında səsləndirilməsi çox vacib və əhəmiyyətlidir. Çünki Rusiya Federasiyası ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr dövlətlərindən birdir və bu qrup Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında vasitəçilik missiyasını öz üzərinə götürüb.
Milli Məclisin Sədri Sahibə Qafarova çıxışının sonunda əminliklə bildirib ki, Azərbaycanla Rusiya arasında dostluq və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq bundan sonra da davamlı olaraq möhkəmlənəcək, ölkələrimizin çiçəklənməsi və xalqlarımızın rifahı naminə inkişaf edəcək.
Bütövlükdə, bu səfəri və Parlamnet Sədrinin cəsarətli çıxışını yüksək dəyərləndirirəm.
Çingiz QƏNİZADƏ,
Demokratiya və İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru
