“İbtidai təhsilin səhər saat 8-də başlaması məsələsi təhsilin keyfiyyətinə, şagirdlərin fiziki və zehni sağlamlığına təsir edən əhəmiyyətli bir mövzudur. Bir çox valideynin və mütəxəssisin fikrincə, bu saat şagirdlər üçün erkən hesab olunur və onların dərsə tam hazır vəziyyətdə başlamasına mane olur. Uşaqların bioloji saatı və zehni inkişaf xüsusiyyətləri nəzərə alındıqda, dərslərin daha gec başlamasının onların təhsil prosesində daha effektiv nəticələrə gətirib çıxaracağı ehtimal edilir”.
Bu sözləri Demokrat.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib:
“Araşdırmalar göstərir ki, ibtidai yaş qrupu üçün yuxu çox mühüm rol oynayır. Mütəxəssislər 6-10 yaş arası uşaqların hər gecə ən azı 9-11 saat yuxuya ehtiyacı olduğunu vurğulayır. Səhər saat 8-də dərsə başlamaq üçün uşaqlar ən gec 6:30-da oyanmalıdır ki, bu da onların tez yatmaq məcburiyyətini ortaya çıxarır. Əksər ailələrdə iş rejimi və digər məişət faktorları uşaqların vaxtında yatmasını çətinləşdirir. Nəticədə, şagirdlər kifayət qədər yuxu almadan dərsə gəlir, diqqət və konsentrasiyaları zəifləyir. Bu, dərsə marağın azalması, yaddaş problemləri və öyrənmə prosesində çətinliklərlə nəticələnə bilər”.
Ekspert qeyd edib ki, uşaqların yuxulu vəziyyətdə dərsə başlamasının mənfi təsirləri dünya miqyasında bir çox araşdırmalarla sübut olunub:
“Amerika Pediatriya Akademiyasının araşdırmasına görə, dərslərin daha erkən başlaması uşaqlarda akademik göstəricilərin azalması, sinifdə diqqətsizlik və hətta davranış problemlərinin artması ilə əlaqələndirilir. Eyni araşdırma göstərir ki, dərs saatlarının daha gec başlaması, məsələn, səhər saat 9-da, şagirdlərin daha aktiv və öyrənməyə hazır olmasını təmin edir. Bu yanaşma, həmçinin, uşaqların emosional sabitliyinə müsbət təsir göstərir və onların məktəbdənkənar fəaliyyətlərə daha çox vaxt ayırmasına imkan yaradır”.
Ekspert bildirib ki, dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, bir sıra ölkələrdə dərs saatlarının uşaqların bioloji ritmlərinə uyğunlaşdırılmasının əhəmiyyətini anlayaraq müəyyən dəyişikliklər edildiyini görürük:
Məsələn:
• Finlandiyada, təhsil sistemində məktəb dərsləri adətən saat 9:00-da başlayır. Bu yanaşma uşaqların fiziki və psixoloji hazırlığını artırmaqla yanaşı, onların məktəb performansını da yüksəldir. Finlandiya təhsil sisteminin yüksək keyfiyyəti də bu cür şəraitlərin yaradılması ilə əlaqələndirilir.
• Almaniyada, ibtidai siniflərdə dərslər adətən saat 8:30 və ya 9:00-da başlayır. Bu saat fərqi uşaqların daha rahat şəkildə dərsə hazırlaşmasını və yuxu rejiminin pozulmamasını təmin edir.
• Amerika Birləşmiş Ştatlarının bəzi ştatlarında məktəb saatlarının daha gec başlaması ilə bağlı pilot layihələr həyata keçirilmişdir. Bu layihələrin nəticələrinə görə, dərs saatlarının təxirə salınması tələbələrin akademik göstəricilərində müsbət dəyişikliklər yaradıb və məktəbə davamiyyət faizini artırıb.
Onun fikirlərinə görə, Azərbaycanda da ibtidai təhsildə dərslərin səhər saat 8-də başlamasının yenidən nəzərdən keçirilməsi aktualdır:
“Uşaqların erkən saatlarda dərsə çatdırılması həm valideynlər üçün çətinlik yaradır, həm də şagirdlərin tədris prosesinə tam hazır olmaması ilə nəticələnir. Dərs saatlarının 9:00-da başlaması həm uşaqlara kifayət qədər yuxu almaq imkanı verər, həm də onların məktəbə daha enerjili və öyrənməyə həvəsli şəkildə gəlməsini təmin edər. Bundan əlavə, bu dəyişiklik valideynlərin iş və ailə həyatını balanslaşdırmasına da kömək edər.
Bəzi araşdırmalarda səhər saat 8-də dərsə başlamağın məktəblərin sıxlıq səbəbindən bir zərurət olduğunu irəli sürsə də, bu problemi digər həll yolları ilə aradan qaldırmaq mümkündür. Məsələn, məktəb infrastrukturu genişləndirilməklə və ya dərs qrafiklərində dəyişikliklər etməklə təhsil sistemində bu dəyişikliklər tətbiq edilə bilər.
Nəticə etibarilə, ibtidai təhsildə dərslərin başlanğıc saatlarının yenidən nəzərdən keçirilməsi təhsil sistemimizin keyfiyyətinə müsbət təsir göstərə bilər. Daha gec başlamaq uşaqların öyrənmə qabiliyyətini artırmaqla yanaşı, onların sağlamlığını qorumaq baxımından da əhəmiyyətlidir. Azərbaycan təhsil sistemi bu məsələyə diqqət yetirərək, dünya təcrübəsindən yararlana və uşaqların təhsil prosesində daha yaxşı nəticələr əldə etməsinə şərait yarada bilər”.
Əfsanə Kamal
Demokrat.az
Bu sözləri Demokrat.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib:
“Araşdırmalar göstərir ki, ibtidai yaş qrupu üçün yuxu çox mühüm rol oynayır. Mütəxəssislər 6-10 yaş arası uşaqların hər gecə ən azı 9-11 saat yuxuya ehtiyacı olduğunu vurğulayır. Səhər saat 8-də dərsə başlamaq üçün uşaqlar ən gec 6:30-da oyanmalıdır ki, bu da onların tez yatmaq məcburiyyətini ortaya çıxarır. Əksər ailələrdə iş rejimi və digər məişət faktorları uşaqların vaxtında yatmasını çətinləşdirir. Nəticədə, şagirdlər kifayət qədər yuxu almadan dərsə gəlir, diqqət və konsentrasiyaları zəifləyir. Bu, dərsə marağın azalması, yaddaş problemləri və öyrənmə prosesində çətinliklərlə nəticələnə bilər”.
Ekspert qeyd edib ki, uşaqların yuxulu vəziyyətdə dərsə başlamasının mənfi təsirləri dünya miqyasında bir çox araşdırmalarla sübut olunub:
“Amerika Pediatriya Akademiyasının araşdırmasına görə, dərslərin daha erkən başlaması uşaqlarda akademik göstəricilərin azalması, sinifdə diqqətsizlik və hətta davranış problemlərinin artması ilə əlaqələndirilir. Eyni araşdırma göstərir ki, dərs saatlarının daha gec başlaması, məsələn, səhər saat 9-da, şagirdlərin daha aktiv və öyrənməyə hazır olmasını təmin edir. Bu yanaşma, həmçinin, uşaqların emosional sabitliyinə müsbət təsir göstərir və onların məktəbdənkənar fəaliyyətlərə daha çox vaxt ayırmasına imkan yaradır”.
Ekspert bildirib ki, dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, bir sıra ölkələrdə dərs saatlarının uşaqların bioloji ritmlərinə uyğunlaşdırılmasının əhəmiyyətini anlayaraq müəyyən dəyişikliklər edildiyini görürük:
Məsələn:
• Finlandiyada, təhsil sistemində məktəb dərsləri adətən saat 9:00-da başlayır. Bu yanaşma uşaqların fiziki və psixoloji hazırlığını artırmaqla yanaşı, onların məktəb performansını da yüksəldir. Finlandiya təhsil sisteminin yüksək keyfiyyəti də bu cür şəraitlərin yaradılması ilə əlaqələndirilir.
• Almaniyada, ibtidai siniflərdə dərslər adətən saat 8:30 və ya 9:00-da başlayır. Bu saat fərqi uşaqların daha rahat şəkildə dərsə hazırlaşmasını və yuxu rejiminin pozulmamasını təmin edir.
• Amerika Birləşmiş Ştatlarının bəzi ştatlarında məktəb saatlarının daha gec başlaması ilə bağlı pilot layihələr həyata keçirilmişdir. Bu layihələrin nəticələrinə görə, dərs saatlarının təxirə salınması tələbələrin akademik göstəricilərində müsbət dəyişikliklər yaradıb və məktəbə davamiyyət faizini artırıb.
Onun fikirlərinə görə, Azərbaycanda da ibtidai təhsildə dərslərin səhər saat 8-də başlamasının yenidən nəzərdən keçirilməsi aktualdır:
“Uşaqların erkən saatlarda dərsə çatdırılması həm valideynlər üçün çətinlik yaradır, həm də şagirdlərin tədris prosesinə tam hazır olmaması ilə nəticələnir. Dərs saatlarının 9:00-da başlaması həm uşaqlara kifayət qədər yuxu almaq imkanı verər, həm də onların məktəbə daha enerjili və öyrənməyə həvəsli şəkildə gəlməsini təmin edər. Bundan əlavə, bu dəyişiklik valideynlərin iş və ailə həyatını balanslaşdırmasına da kömək edər.
Bəzi araşdırmalarda səhər saat 8-də dərsə başlamağın məktəblərin sıxlıq səbəbindən bir zərurət olduğunu irəli sürsə də, bu problemi digər həll yolları ilə aradan qaldırmaq mümkündür. Məsələn, məktəb infrastrukturu genişləndirilməklə və ya dərs qrafiklərində dəyişikliklər etməklə təhsil sistemində bu dəyişikliklər tətbiq edilə bilər.
Nəticə etibarilə, ibtidai təhsildə dərslərin başlanğıc saatlarının yenidən nəzərdən keçirilməsi təhsil sistemimizin keyfiyyətinə müsbət təsir göstərə bilər. Daha gec başlamaq uşaqların öyrənmə qabiliyyətini artırmaqla yanaşı, onların sağlamlığını qorumaq baxımından da əhəmiyyətlidir. Azərbaycan təhsil sistemi bu məsələyə diqqət yetirərək, dünya təcrübəsindən yararlana və uşaqların təhsil prosesində daha yaxşı nəticələr əldə etməsinə şərait yarada bilər”.
Əfsanə Kamal
Demokrat.az
