Artıq 2019-cu ilin ilk günlərini yaşayırıq. Ötən il problemlərlə yanaşı, ölkəmizin müəyyən uğurları da olub. Eyni zamanda, ictimai-siyasi baxımdan müəyyən islahatlar, mühüm kadr dəyişiklikləri də baş verib. Bəs bu il hansı dəyişikliklər gözlənilir?
Demokrat.Az xəbər verir ki, "Reytinq”in bu və digər suallarını Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyasının sədri, Milli Məclisin deputatı Fərəc Quliyev cavablandırıb:
- Öncə onu deyim ki, Azərbaycanın mövqeyi dünya ölkələrinin mövqeyindən kənarda təsvir oluna bilməz. Çünki Azərbaycan ada dövləti deyil.
2017-2018-ci illərdə dünyada iqtisadi artım, iqtisadi bölgülər var idi. Amma 2018-ci ilin əsasən, oktyabr ayından sonra kiçilmələr başladı. Bu proses təbii ki, Azərbaycana da təsir elədi. Xüsusilə ilin sonunda neftin qiyməti ilə bağlı olan dəyişmələr bir çox planları həyata keçirməyə imkan vermədi. Ümumiyyətlə, 2019-cu ilin daha ciddi ziqzaqlarla müşahidə olunacağı gözlənilir. Mən niyə bunu dünya iqtisadiyyatı ilə götürürəm? Çünki dünya siyasəti böyük dövlətlərin marağından doğan addımlardan başlayır. Bölgəmiz də əsas bölgədir. Təbii ki, ölkəmizin vəziyyəti buna uyğun olaraq müəyyənləşir. Ölkə siyasəti də ona uyğun müəyyənləşdirilməlidir.
- Partiyanızın ötənilki fəaliyyəti nə ilə yadda qaldı?
- Partiya olaraq ölkəmizin maraqlarından çıxış edirik. Hər bir partiya kimi quruculuq işləri və növbəti seçkilərə hazırlıqla bağlı işlərimizi görürük. Fərqli bir münasibət yoxdur. Həm də prezident seçkilərində iştirak edib, özümüzü təbliğ elədik. Bütün rayonlarda görüşlər keçirdik. Təşkilatımızı yoxladıq, gücümüzü sınaqdan keçirdik. Hesab edirəm ki, 2019-cu il bir az gərgin il olacaq. Ölkənin birliyə, sabitliyə ehtiyac var. Hər hansı bir gərgin dönəmdə bunu nəzərə almalıyıq.
- Gərginlik hansı kontekstdə ola bilər?
- Tutaq ki, iqtisadi məsələlərə toxundum. Dünya iqtisadiyyatında dövrlər kiçilmələrlə davam edəcək. Böyük banklar zərərlə işləməyə başlayıbsa, İsveçrə bankında 35 milyarda qədər zərər varsa, yaxud bu, Rusiyanın biznes aləmində 355 milyarda qədər hesablanırsa, sanksiyalar davam edirsə, yaddan çıxarmamalıyıq ki, bütün dövlətlər bir-biri ilə ticari əlaqələrdədir. Yəni, hamısında kiçilmə baş verəndə, bu, iş yerlərinin bağlanmasına gətirib çıxaracaq, investisiya qoyuluşu çətinləşəcək.
Dolların faizlə bağlı olan dərəcələrində də bahalaşma gözlənilir. Belə olduqda, xaricdən borc götürməyə və yaxud bütün məhsulların idxal-ixrac məsələlərinə təsir edəcəkdir. Təbii ki, bütün bunlar sosial məsələlərə birmənalı şəkildə toxunur. Bu məsələlər də əhalinin əsasən kasıb təbəqəsinə təsir edir. Eyni zamanda, təqaüdçülərə, büdcədən maliyyələşən təşkilatlarda işləyənlərə təsir göstərir. Ümumiyyətlə, mən büdcə müzakirələrində də demişdim ki, Azərbaycanda işçilərin əməyinə uyğun olaraq maaşlar müəyyənləşməyib. Maaşlar çox aşağı səviyyədədir. Bunu hər kəs bilir. O mənada dünyada baş verənlərin bizə bir başa dəxli var. Bu, birinci tərəf.
İkinci tərəf Dağlıq Qarabağ məsələmizdir ki, bunda da bir irəliləyiş yoxdur. Əksinə, Paşinyanın hakimiyyətə gəlişindən sonra ikili siyasət yürütməsi, danışıqlara müəyyən nöqtədən başlamaq cəhdi əldə olunan kiçik uğurlar, irəliləyişlər vardırsa, onların da üstündən xətt çəkir. Yəni, 2019-cu il savaşın aktiv fazaya keçməsi ilə müşahidə oluna bilər. Belə olarsa, bu işə həm də xeyli vəsaitimiz ayrılacaq. Biz fərqli davranış nümayiş etdirməliyik. O mənada bizdə iki qat gərginlik olacağını düşünürəm.
- Maraqlıdır, ölkədə hər hansı gərgin mühit formalaşarsa, bu gərginlik etiraz aksiyasına çevrilə bilərmi?
- Bu, doğru yol deyil. Əslində ölkənin daxilində müəyyən məsələlər baş verəndə siyasi fəallıq artır. Siyasətlə məşğul olanlar müxtəlif prizmalardan müqayisə aparırlar. Amma kənar güclərin istəkləri, bayaq qeyd elədiyim kimi, ölkənin müharibə vəziyyətində olması istənilən qarşıdurmanı ölkənin əleyhinə işləyən amil kimi ortaya çıxarır. Ən inkişaf etmiş ölkələrdən olan Fransada baş verən hadisələr göstərir ki, belə gərginliklər ölkəni tamamən krizisə çəkir, etimaddan salır. Yaxın Şərqdə baş verənlərə və digərlərinə nəzər salın. Hakimiyyətdə olan və yaxud hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan hər kəs belə məsələləri dərk eləməlidir. Yəni, söhbət təkcə hakimiyyət dəyişikliyindən getmir, ölkənin dəyişməsindən, yaxşı mənada bu məsələdən sağ-salamat çıxmasından gedir.
Etirazlar bütün ölkələrdə baş verir. Bizim ölkəmizdə də sosial məsələlərlə bağlı etirazlar olub və bundan sonra da gözlənilir. Mən hesab eləmirəm ki, o mənada nəyisə dəyişmək lazımdır və ya mümkündür.
- Ümummilli maraqlar, sabitlik, xarici qüvvələrin müdaxiləsi və s. məsələlər aydındır. Amma vətəndaşın sosial vəziyyəti çətinləşirsə, gündəlik tələbatı ödənmirsə, hüquqları pozulursa, etirazını hansı formada etməlidir?
- Etiraz eləmək formasına gəlincə, istənilən formada qanuni etirazlara normal yanaşılır. Amma tərəflər məsuliyyətini dərk eləməlidir ki, məsələlər meydanlarda həll olunmasın. Çünki bundan digər qüvvələr istifadə edir və idarə olunan xaos yaradılır. Bu isə bizim ölkədə heç kəsin xeyrinə deyil. Ona görə də hakimiyyət ciddi islahatlar aparmalı, real addımlar atmalıdır.
Bayaq dediyim kimi, ölkənin vəsaitinin əksər hissəsində istehlak səbətinə uğun olaraq əmək haqları, təqaüdlər nəzərə alınmalıdır. Əlbəttə, demokratik şəkildə istəklər olacaqsa, bunlar normal istəklər şəkilində meydana çıxmalıdır.
1988-ci il kənd sovetindən çıxmağımız lazımdır. İmperiyaya qarşı apardığımız mübarizə metodlarını müstəqil dövlətimizə tətbiq eləyə bilmərik. Hər dövrün öz trendləri var. Ona uyğun da davranışlar olmalıdır.
- Fərəc bəy, 10 ilə yaxındır ki, parlamentdə təmsil olunur, mövqelərinizi parlament tribunasından bildirirsiniz. Verdiyiniz təkliflər, etdiyiniz çıxışlar öz nəticəsini verirmi?
- Əlbəttə, istəklərimiz bizim arzularımıza uyğun deyil, amma reallığa uyğundur. Mən təkcə keçən həftə 115-ə qədər təkliflə çıxış eləmişdim. Onların 95 faizə qədəri nəzərə alındı. Əslində yuxarı fikrə hörmət olunmasının başqa bir forması yoxdur ki. Onlar tətbiq olunubsa, normal şəkildə həyata keçirilməyə başlanılıbsa, bunun kim tərəfindən həyata keçirilməsi əsas deyil. Əsas hansı düşüncənin iş başına gəlməsidir. Amma elə məsələlər var ki, biz ifadə eləsək də, nəzərə alınmır. Zaman-zaman da fəsadlar çıxır.
Büdcə müzakirələrində, başqa hallarda tənqidi fikirlərimizi səsləndirmişik. Hesab edirəm ki, bunlar da nəzərə alınmalıdır. Bizim üçün optimal və mümkün olan tribuna budur. Başqa tribunalardan istifadə parlament tribunasındakı effekti vermir. Bu, birmənalı şəkildə belədir və buna alternativ yoxdur.
- Amma müxalifətin bəzi nümayəndələri deyir ki, seçki ədalətli olmadığı üçün deputatlar xalqın iradəsini ifadə eləmir. Bu fikirlərlə razısınızmı?
- Əvvəla parlament fərqli fikirlərin müzakirə olunduğu yerdir. Şəxsən mən dəfələrlə ən müxtəlif məsələlərlə bağlı ortaya fərqli mövqelər qoymuşam.
O ki qaldı seçkiyə, mən razılaşmıram ki, Milli Məclisdəkilər qeyri-qanuni seçiliblər və s. Bu ifadələr doğru deyil. Tutaq ki, haqqım olanı almışamsa, parlamentdə təmsil olunuramsa, deməli, seçkilərdə normal şəkildə iştirak eləyib haqqımı ala bilmişəm. Bunu hamıya şamil eləmək doğru deyil. Hətta müxalifət partiyalarından olanlar, bitərəflər də var ki, aydın şəkildə xalqın xeyrinə işləyən müddəlarla, təkliflərlə çıxış edirlər. Əlbəttə, bu fikirlərin orada həyata keçirilməsi mümkün olmur. Bayaq bunu qeyd elədim, arzuolunanla, həyata keçirdiklərimiz üst-üstə düşmür. Amma bizim başqa tribunamız yoxdur ki... Hesab edirəm ki, bütün hallarda masa arxasında, parlamentdə, tribunalarda məsələlərimizi həll etməyimiz daha doğrudur, nəinki meydanlarda, dava-dalaşla. Dava-dalaşlar, hətta müharibələr sonda sülhlə nəticələnir. Dalaşma olmadan danışmaqla məsələlərin həlli daha yaxşıdır.
Radikallıq lazım olanda imperiyaya qarşı bütün üsullarla mübarizə aparmışıq. Şəxsən mən silahlı mübarizə də aparmışam. Bütün üsullara əl atmışıq. 90-cı illərdə "Qisas" təşkilatı yaradıb terrora belə əl atmışıq. Amma bunlar o zaman özlərinə "Biz demokratik mübarizə aparırıq”,- deyirdilər. Amma öz müstəqil dövləti olanda "Biz radikal mübarizə aparırıq”,- deyirlər. Bir az daha zamanla qarşı tərəfdəki vəziyyətin yerini səhv salıblar.
- Son zamanlar müxalifət nümayəndələri birlik mesajları verirlər. Hətta müxalifətin zirvə toplantısı adı altında ilkin görüşləri də keçirilib. Birlik mesajlarına münasibətiniz necədir?
- Mən birliyin tərəfdarıyam. Ölkəmiz 5-6 yerə parçalanıbdır. 460 min kavdrat kilometrdən 86 min ərazimiz qalmışdı. Onun da 20 faizini ermənilər işğal edibdir. Belə bir ölkədə daha böyük birlikdən söhbət getməlidir. Hətta dünyanın ən müxtəlif yerində olan Azərbaycan insanları, soydaşlarımızla birgə davranış modellərini tapmağı bacarmalıyıq. Bu başqa şeydir ki, hakimiyyət uğrunda mübarizədə fəaliyyət formaları fərqli ola bilər.
Hakimiyyət uğrunda mübarizə aparmaq da normaldır. Bu da seçkilərdə müəyyənləşməlidir. Amma, təəssüflər olsun ki, bu məsələdə də birliyimiz yoxdur. Mən hesab etmirəm ki, mexaniki birlik də bu məsələni həll edə bilər. Bu ideoloji məsələnin ətrafında birləşmək lazımdır. Mən həmişə demişəm ki, hədəfi olmayan millət kompassız gəmi kimidir. Bir hədəf olmalıdır. Onu həyata keçirən də ola bilər. Fərqli ideologiyalar olsa da, ideya olaraq ortada bir hədəf göstərilməlidir. Bütün hallarda istənilən birlik normaldır. O istəyə bağlıdır, yəni nə istənilir. Hesab eləmirəm ki, müxtəlif formatlarda bir yerə gəlib fiziki mənada çarpışmaq, vuruşmaq lazımdır. Ortaya qoyulan fikirlər milli maraqlara uyğundursa, ona heç müxalifətsiz də dəstək vermək normaldır. Bütün bunların başında istək dayanır. Milli maraqları özündə ehtiva eləyən böyük istək ortaya qoyulandan sonra təbii ki, o birlik haqqında danışmaq doğru olar. Ən böyük birlik də, mən yenə deyirəm, nəinki ölkənin daxilində, həm də xaricindəki bütün soydaşlarımızın birlik modelini tapmaqdır.
- Birlik demişkən, heç Qarabağla bağlı keçirilən mitinqdə də o birlik müşahidə edilmədi. Niyə hətta ümummili məsələ ətrafında belə birləşə bilmirik?
- Bunun ən müxtəlif səbəbləri var. Mən hələ 1998-ci ildə həbsdə olanda bir fikir irəli sürmüşdüm. O fikir bu gün də öz aktuallığını saxlayır. Mən demişdim ki, iqtidarla müxalifət arasında Qarabağla bağlı memorandum imzalanmalı, problem təfsilatlı göstərilməlidir. Çünki hakimiyyət əmin olmalıdır ki, müxalifətdəkilər Qarabağ kartından istifadə edib hakimiyyət savaşı aparmayacaq. Müxalifətdəkilər də əmin olmalıdır ki, hakimiyyət heç bir halda bu çərçivədən kənarda hər hansı addımı atmayacaq. Xaricdən də təzyiqlər olanda hakimiyyətdən müxalifətə basqı ola bilməzdi. Bu, birlik üçün vacib məsələdir. Bu gün bu çərçivə müəyyən olunmadığından anlaşılmazlıq yaranıb.
Son zamanlar prinsip etibarı ilə Qarabağın qeyd-şərtsiz azad olunması ilə bağlı fikirlər səsləndirilir. Bu məsələ ilə bağlı dəyirmi masaya ehtiyac var. Burada həm müxalifət, həm də hakimiyyət bir yerdə oturmalıdır ki, problem normal şəkildə müzakirə olunsun, müxtəlif təkliflər dinlənilsin.
Mən həm də məsələ qaldırmışdım ki, parlamentdə Dağlıq Qarabağ Komitəsi yaradılsın, problem parlamentdə müzakirəyə çıxarılsın və iclas çağırılsın. Bura bütün ictimai-siyasi təşkilatlardan nümayəndələrin dəvət olunması da mümkündür. Buna oxşar variantlarla Dağlıq Qarabağı bir nömrəli problemimiz gündəmə gətirib, çıxış yollarını araya bilərik.
